از مجموع آیات قرآن برمى‌‏آید که امربه ‏معروف و نهى ‏ازمنکر دو مرحله دارد؛ یکى مرحله فردى که در این مرحله، همه افراد جامعه مسؤولیت دارند و شعاع عمل آن در حد تذکر و اندرز، اعتراض، انتقاد و مانند آن است و دوم مرحله اجتماعى که شعاع قدرت آن وسیع است و قصاص و اجراى حدود را هم در برمى‏‌گیرد و به طور طبیعى از شئون حکومت اسلامى محسوب مى‏‌شود.

آمران به معروف و ناهیان از منکر در راستاى حفظ وحدت جامعه و محور حبل‏‌الله مسؤولیت دارند1. ائمه و معصومین حسّاس‌ترین و مهم‌ترین نقاطى را که باعث فساد در جامعه و انحراف در دین مى‌‏شد، براى «نهى از منکر» انتخاب مى‌‏کردند2. به گونه­‌ای که یکى از بارزترین هدف‏‌هاى قیام امام حسین علیه السلام، امر به معروف و نهى از منکر است.

امام روش پرداختن به رویکردها و اهداف را نیز امر به معروف و نهى از منکر معرفى کرد، ایشان که مشاهده مى‌‏کرد جامعه اسلامى پس از ارتحال پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله به خصوص در جریان خلافت خلیفه سوم و پس از شهادت امام على علیه السلام عمل نکردن به کتاب خدا و سنت و سیره پیامبر اکرم و امام على علیهما السلام بوده است و احکام اسلامى را زیر پا گذاشته و سرنوشت جامعه اسلامى را به دست گرفته و چقدر از حقایق اسلام دور افتاده و جامعه نیز نسبت به ارزش‏‌هاى اسلامى بى­‌تفاوت گشته است و در حقیقت مَسخ ارزش‏‌ها شده است و امت اسلامى استحاله فرهنگى گشته‌‏اند و نه تنها امر به معروف و نهى از منکر نمى‏‌کنند و امر به معروف و نهى از منکر شیوع پیدا کرد بلکه معروف را منکر و منکر را معروف مى‏‌بیند و لذا امام حسین علیه السلام عنصر امر به معروف و نهى‏از منکر را عنصر ماهوى و مقوم اصلى قیام خویش معرفى مى‏‌نماید و مى‌‏نویسد؛ «ارید ان آمر بالمعروف و انهى عن المنکر»3 یعنى اصلاح جامعه اسلامى که هدف و فلسفه قیام و نهضت حسینى است با روش امر به معروف و نهى از منکر و با رویکرد و بازگشت به سنت و سیره پیامبر و على تحقق مى‌‍‏یابد4.

سید احمد سجادی

پی‌نوشت‌ها:

1) تفسیر نمونه، جلد 3، ص 35-41

2) امر به معروف و نهی از منکر، محمد سروش، جلد 1، ص 166

3) بحار الانوار، جلد 44، ص 329

4) مقالات، جمعی از نویسندگان، ص 207